Οδηγίες προς γονείς: Οι βλαβερές συνέπειες της υπερπροστασίας

Όσο πιο σκληρό είναι το δίχτυ προστασίας που απλώνεται γύρω από ένα παιδί, τόσο πιο δύσκολη γίνεται η προσπάθειά του να βρει μέσα του τις ισορροπίες που χρειάζεται. Ο Michael Ungar, οικογενειακός σύμβουλος και καθηγητής Κοινωνικής Εργασίας στο Πανεπιστήμιο Dalhousie, αναλύει στο δίκτυο Alternet γιατί οι γονείς πρέπει να σπάσουν το φράγμα της ασφάλειας των παιδιών τους, προκειμένου να τους ανοίξουν το δρόμο για μια ευτυχισμένη ενήλικη ζωή. Κατά τη θητεία του ως οικογενειακός σύμβουλος, ο Ungar, αντί να εστιάζει στο να πείσει τους γονείς ότι ο κόσμος δεν είναι τόσο επικίνδυνος όσο νομίζουν και ότι θα έπρεπε να πάψουν να επιβλέπουν σε τόσο μεγάλο βαθμό τα παιδιά τους, επικεντρώνεται στο να καταλάβουν γιατί πρέπει να τους δίνουν ευκαιρίες να βιώνουν διαχειρίσιμες ποσότητες ρίσκου και ευθυνών.

Για να καταστεί αυτό κατανοητό στους γονείς που ζητούν την άποψή του τους απευθύνει τέσσερις ερωτήσεις. Πρώτα απ? όλα, τους καλεί να θυμηθούν τις ευθύνες και τα ρίσκα που εκείνοι κλήθηκαν να αντιμετωπίσουν όταν ήταν στην ηλικία των παιδιών τους, τι έμαθαν από τις εμπειρίες εκείνες, πόσο χρήσιμα τους φάνηκαν τα όσα έμαθαν στην ύστερη ζωή τους, για να τους ρωτήσει στο τέλος πώς πιστεύουν ότι τα παιδιά τους θα πάρουν τα ανάλογα μαθήματα. Αυτή η τελευταία ερώτηση σκοπό έχει να κάνει τους γονείς να καταλάβουν ότι το να πάψουν να τυλίγουν τα παιδιά τους με τη μεμβράνη της προστασίας τους δεν αποτελεί δείγμα αμέλειας αλλά, αντιθέτως, θετική δράση για τα παιδιά τους.

Το ζήτημα που προκύπτει αν τελικά οι γονείς πειστούν για την αξία του «ζην επικινδύνως» είναι ποιο είναι το σωστό ποσοστό επικινδυνότητας στο οποίο πρέπει να εκθέσουν τα παιδιά τους. Τα θετικά αποτελέσματα προκύπτουν όταν το παιδί εκτίθεται σε τέτοιο επίπεδο άγχους που αφενός μεν απαιτεί το σύνολο της προσοχής του, αφετέρου δε είναι τόσο ώστε να μην το κυριεύει, θα πει ο Michael Ungar.

«Παιδιά ελευθέρας βοσκής»

Η υπερπροστασία είναι ένα νόμισμα με δύο όψεις: του φόβου της μη ασφάλειας και του φόβου της αποτυχίας.

Όταν υπερπροστατεύουμε τα παιδιά διαμορφώνοντας ένα περιβάλλον απόλυτης ασφάλειας γύρω από αυτά, τους στερούμε την ευκαιρία να παίξουν στην αρένα αυτού που οι εξελικτικοί ψυχολόγοι περιγράφουν ως «αντι-φοβικό παιχνίδι». Αντιθέτως, τα «παιδιά ελευθέρας βοσκής» έχουν περισσότερες πιθανότητες να βιώσουν την ικανοποίηση του να ξεπερνούν καταστάσεις που είναι βιολογικά προγραμματισμένα να φοβούνται μέχρι να κατακτήσουν την απαραίτητη ηλικιακή και ψυχολογική ωριμότητα.

Η πρακτική τού να παρακολουθούν οι γονείς κάθε κίνηση ή συναισθηματική έκφραση του παιδιού τους αποδεικνύεται από την άλλη πλευρά καθημερινά, στα μικρά αλλά και στα μεγάλα ζητήματα της ζωής. Πολλές φορές η στενή αυτή παρακολούθηση συνοδεύεται από ένα κύμα ενθάρρυνσης και επαίνων υπερβολικών για τα επιτεύγματα του παιδιού. Οι γονείς φοβούνται την αποτυχία του παιδιού, δημιουργώντας συχνά γύρω του ένα πλασματικό περιβάλλον επιτυχίας, ώστε να τα προστατέψουν από τις συνέπειες των χαστουκιών της ζωής. Η συνήθης αυτή πρακτική, όμως, αντί να συμβάλει στην εδραίωση υγιών συναισθηματικών σχέσεων, έχει τα ακριβώς αντίθετα αποτελέσματα, με το παιδί να αισθάνεται μονίμως υποχρεωμένο να επιτυγχάνει, προβάλλοντας στα επιτεύγματά του τους λόγους για τους οποίους μπορεί να αγαπηθεί, κι έτσι συχνά οδηγείται σε μεγαλύτερη αίσθηση ανασφάλειας παρά ασφάλειας.

Το περιπετειώδες παιχνίδι, η ανάθεση σταδιακά μεγαλύτερων ευθυνών, καθώς και η εκμάθηση της αποτυχίας, είναι, λοιπόν, σημαντικά συστατικά στοιχεία στη συνταγή για την ψυχική ευεξία.

Από την Εφημερίδα FREESUNDAY 27/9/2014